Taraf olan ülkelerin karşılıklı olarak ülkelerinde ikamet eden kişilerin ülke dışındaki, yani diğer ülkelerde bulunan finansal hesap bilgilerinin her yıl düzenli olarak vergisel amaçlı kullanılması maksadıyla otomatik olarak paylaşılması anlaşmasıdır.
Otomatik bilgi değişimi OECD (Ekonomik Kalkınma ve İş Birliği Örgütü) üye ülkeler tarafından, CRS (Common Reporting Standards) adı ile yayımlanmış vergi kaçakçılığı ve kara para trafiğini önleme amaçlı bir anlaşmadır. Anlaşma, kişinin üye ülkelerden birindeki finansal hesap bilgilerinin, ikametinin bulunduğu diğer ülke ile her yıl düzenli ve otomatik olarak paylaşılmasını kapsamaktadır.
1988 yılında temeli atılan anlaşma, 2011 yılında OECD üyesi ülkelerle yapılan “Vergi Konularında İdari Yardım Sözleşmesi” ile gündeme alınmış ve başta AB, G20 ülkeleri olmak üzere 136 ülke ile birlikte Türkiye tarafından da imzalanmıştır. Daha sonra Nisan 2017’de ise aynı doğrultuda “Finansal Hesap Bilgilerinin Otomatik Değişimine İlişkin Çok Taraflı Yetkili Makam Anlaşması” imzalanmış ve 31 Aralık 2019’da onaylanmıştır.
Otomatik Bilgi Paylaşımı Anlaşmasının Amacı Nedir?
Bu anlaşmanın esas amacı vergi kaçaklarını önlemek ve kaçakçılığı minimize ederek ülkeler arası vergi şeffaflığını sağlamaktır. Ayrıca bu anlaşma vasıtasıyla taraf ülkeler, mükellefleri gelir beyanında bulunmaya teşvik etmektedir.
Anlaşmaya taraf olan Türkiye, yurtdışında yaşayan vergi mükellefi vatandaşlarının bireysel hesaplarının olduğu bankalardaki bilgileri, Hazine Bakanlığı’na bağlı olan Gelir İdaresi Başkanlığı aracılığıyla Hollanda, Almanya, Fransa, Belçika, Avusturya gibi Türk nüfusunun yoğun olduğu ülkelerle paylaşmaya başlamıştır. *
Anlaşma Kapsamında Paylaşılacak Bilgiler:
- Mevduat hesapları, (Mevduat kuruluşlarında tutulan mevduat ve katılım hesapları, vadeli-vadesiz mevduat hesapları, katılım bankalarındaki cari hesaplar) (Yabancı para, altın ve gümüşten oluşan mevduat hesapları da bildirim kapsamındadır.) Anlaşma kapsamındaki finansal hesapların 31 Aralık tarihindeki hesap bakiyesi ya da değeri ile bu hesaba yıl içinde ödenen gelir (faiz, kâr payı, temettü, finansal varlıkların satışından elde edilen gelirler vb. gibi) bildirim kapsamındadır. Ancak, örneğin bir mevduat hesabına yıl içinde yatırılan gayrimenkul kira ödemesi, borç ödemesi gibi hesap hareketleri otomatik bilgi değişimi kapsamında değildir.
- Saklama hesapları, (Saklama kuruluşlarında (çoğunlukla bankalar ve SPK’dan yetki belgeli aracı kuruluşlar) tutulan hisse senedi, tahvil ve bonolar.)
- Ortaklık ve borç ilişkisi menfaati, (SPK’dan yetki almış portföy yönetim şirketleri tarafından kurulan yatırım fonları ve SPK’dan yetki alarak kurulan yatırım ortaklıklarındaki paylar.)
- Nakdi değer sigorta sözleşmeleri, (Yatırım amacıyla düzenlenen birikim değerli hayat sigortaları bu kapsamdadır. Mal zarar sigortası, sorumluluk sigortaları ve kaza sigortaları, kasko bu kapsamda değildir. Sadece risk pirimi alınan hayat sigorta sözleşmeleri de nakdi değer kapsamına girmemektedir.)
- Düzenli ödeme sözleşmeleri (anüite), (Emeklilik Gelir Planı ve Yıllık Gelir Sigortası örnek olarak verilebilir. Bireysel emeklilik sözleşmeleri (BES) bu kapsamda değildir.)
- Gerçek kişi ise hesap sahibinin, kurumlarda ise hesabı kontrol eden ortak veya yöneticinin adı-soyadı, adresi, yerleşik (mukim) olduğu ülke, yerleşik (mukim) olunan ülkedeki vergi kimlik numarası, hesabın yılsonu bakiyesi ve yıl içinde hesaba ödenen faiz, temettü, hesapta tutulan finansal varlıkların satışından doğan gelirler gibi ödemelerin brüt tutarı.
Özet olarak; Türkiye’deki finansal kuruluşlarda tutulan finansal hesap bilgileri bilgi değişimi kapsamına girmekte olup, taşınmaz ve araç gibi taşınır bilgileri otomatik bilgi değişimi kapsamında değildir. Tüm hesap türlerinde hesabın yılsonu bakiyesi bildirime tabi olup, hesap bakiyelerinin kaynağına ilişkin (emekli aylığı, kira geliri gibi) bilgiler otomatik bilgi değişimi kapsamında değildir. Yine ticari hesaplar da bilgi paylaşımı kapsamı dışındadır. Türkiye’de kurulu ve aktif ticaretle uğraşan şirketler üzerinde yabancıların ortaklık payları ne olursa olsun hesap bilgileri paylaşılmaz. Fakat, yurtdışında kurulu şirket adına Türkiye’de açılan hesap bilgileri paylaşılabilir. (YMM Ali Çakmakçı, 12.10.2021, https://dogus.nl)
Hesabın yıl içinde kapatılmış olması halinde kapatılmış olduğu bilgisi hesabın kapatılmasını takip eden yıl bildirilecektir. Örneğin; 2020 yılında kapatılan bir hesap, 2020 yılına ilişkin 2021 yılında yapılacak değişimde yer alacaktır. Hesabın yalnızca kapatıldığı yıl ile ilgili bildirim yapılacaktır. Kapatılmış hesaplara ilişkin hesap bakiyesi veya değeri sıfır “0” olarak bildirilecektir. Bununla birlikte hesap kapatılmış bile olsa kapanma tarihine kadar hesaba işleyen faiz gibi bilgiler bildirime tabidir.
Taşınmaz bilgileri anlaşma kapsamına girmemekle birlikte, Almanya örneğinde somut olarak görüldüğü gibi, yabancı devletlerin Türkiye’de çalışan avukatlara vekâlet vermek yolu ile taşınmaz araştırması yaptırması her zaman ihtimal dâhilindedir.
Bu bilgilerin Paylaşımı Çifte Vergilendirmeye Yol Açar mı?
Otomatik bilgi değişimine bağlı olarak çifte vergilendirme yapılmayacaktır. Elde edilen gelir, ya sadece gelirin elde edildiği ülkede (örneğin Türkiye’de) vergilendirilecek, ya da gelirin elde edildiği ülkede (örneğin Türkiye’de) ödenen vergi, mukim olunan diğer ülkede ödenecek vergiden mahsup edilebilecek, yani Türkiye’de ödenen vergi ilgili ülkede ödenecek tutardan düşülebilecektir. Türkiye’de elde edilen gelirlerin bazıları diğer ülkelerde de vergilendirmeye tabidir. Örneğin; Türkiye ile (A) ülkesi arasındaki “Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması” kapsamında Türkiye’de temettü gelirlerinden %10 oranında vergi kesintisi yapılıyor ve asıl mukim olunan (A) ülkesinde bu gelirlerden %15 oranında vergi alınıyor ise, aradaki farkın (A) ülkesine ödenmesi söz konusudur.
Bilgi Paylaşımına Kimler dâhildir?
Bilgi değişiminde göz önünde bulundurulan ana kıstas, ilgili kişinin vatandaşlığı değil, vergi amaçları yönünden yerleşikliktir. Dolayısıyla bir kişinin çifte vatandaşlığının bulunması söz konusu bildirimin yapılmasına engel olmayacaktır. Hem Türk vatandaşlığı, hem de başka bir ülke vatandaşlığı bulunan kişinin yerleşik olduğu ülkeye finansal verileri otomatik olarak bildirilecektir. Bilgiler gelirin elde edildiği ülkeden, kişinin ikamet ettiği yani vergi mükellefi olduğu ülkeye aktarılır, bu açıdan kişinin hangi ülkenin vatandaşı olduğu önem arz etmemektedir. Yani, kişilerin ikametgâh adresi bu anlaşmaya üye ülkelerden birinde ise, gelirinin olduğu ülkedeki banka bilgileri Gelir İdaresi Başkanlığı aracılığıyla diğer ülkenin makamlarıyla paylaşılır.
Hangi dönemin bilgileri paylaşılacaktır?
2019 yılına ilişkin bilgilerin karşılıklılık sağlanan ülkelerle değişimine başlanmış olup 2020 yılı ve takip eden yılların bilgileri 2021 yılı içinde ve takip eden yıllarda bilgi değişimi takvimine uygun olarak gerçekleştirilecektir. Bu tarihlerden önceki yıllara ilişkin otomatik bilgi değişimi yapılması söz konusu değildir.
Otomatik Bilgi Paylaşımı Kapsamına Giren Durumlarda Cezalar Ne Olacak?
Prensip olarak, Vergi ve Gümrük İdaresi son 12 yılın vergisini geriye dönük olarak talep edebilir. Buna ek olarak, Vergi ve Gümrük İdaresi bir para cezası uygulayacak ve hatta muhtemelen cezai kovuşturmaya esas olmak üzere yetkili makamlara bilgi verecektir. Para cezası, talep edilen ek verginin maksimum %300’ü kadar olabilir. Paranın miktarına göre, ağır vergi cezaları ve vergi kaçırma davaları gelebilir. Gelir beyanı konusunda ihmal, ya da suiistimal gibi durumlar tespit edilir veyahut ta vergi kaçakçılığının olduğuna kanaat getirilirse, bu kişiler hukuki açıdan zor duruma düşebilirler.
Şüpheli durumlarda Alman Federal Vergi Bakanlığının açıkladığı gibi diğer AB ülkeleri de 5 yıl geriye dönük, hatta 10 yıl geriye dönük olarak tüm hesap bilgilerini isteyebilecektir.
-Açıklanamayan para miktarları, ortalama 100 bin avronun üzerinde olursa ceza davaları açılabilecek.
-Kişinin kendini ihbar etmesi, yani kendisinin hesabı olduğunu bildirmesi ve yetkililerle iş birliğine açık olduğunu belirtmesi halinde bu süre 5 yıla indirilebilecek.
Bu nedenlerle, Türkiye’de banka hesabı bulunan Avrupa ve diğer ülkelerde ikamet eden Türk vatandaşlarının ikamet ettikleri ülkede uzman bir ‘’hukukçu ekiple’’ görüşerek vergi mükellefi oldukları ülkelerin yetkili makamlarına bilgi vermelerini tavsiye ediyoruz. Bize ulaşın: iletişim
*Değerli katkılarından ötürü Sn. Metin Yazarel’e teşekkür ederiz.
Av. Deniz Cem TOPTAŞ